Wat uw zomerse barbecue onthult over geografische aanduidingen
2025 is hét jaar van de geografische aanduidingen. En de zomer is dé periode van het jaar waarin geografische aanduidingen om ons heen aanwezig zijn, ook al beseffen we dat niet altijd.
Wanneer je boodschappen doet om jouw barbecue voor te bereiden en indruk te maken op jouw vrienden, bieden de meeste supermarkten een assortiment voedingsproducten aan met een bekend logo op hun verpakking. Dit logo geeft aan dat de naam van het product een beschermde oorsprongsbenaming of een beschermde geografische aanduiding is. Dit betekent dat de naam waarmee dat product wordt aangeduid alleen kan worden gebruikt als dat product is geproduceerd volgens een reeks regels en vereisten die erop gericht zijn een bepaald verband met de geografische oorsprong van dat product te garanderen. Dat kan vanwege de intrinsieke kwaliteiten van de grondstoffen, het milieu en de knowhow van de ambachtslieden.
Meer in het bijzonder is een beschermde oorsprongsbenaming (BOB) bedoeld om te garanderen dat een product van oorsprong is uit een bepaalde plaats, streek of land en dat de kwaliteit of kenmerken ervan hoofdzakelijk of uitsluitend toe te schrijven zijn aan een specifieke geografische omgeving met haar eigen door de natuur en de mens bepaalde factoren. Alle productiestappen van een dergelijk product moeten plaatsvinden in het afgebakende geografische gebied. Dit type bescherming kan alleen worden gegeven aan landbouwproducten of wijnen.
Een beschermde geografische aanduiding (BGA)is bedoeld om ervoor te zorgen dat een product afkomstig is uit een specifieke plaats, streek of land en dat een bepaalde kwaliteit, reputatie of ander kenmerk hoofdzakelijk is toe te schrijven aan de geografische oorsprong. Ten minste één van de productiestappen van een dergelijk product moet plaatsvinden in het afgebakende geografische gebied. Dit type bescherming kan worden gegeven aan landbouwproducten, wijnen en ambachtelijke en industriële producten.
Producten die niet aan deze vereisten voldoen, kunnen dus niet worden aangeduid met de naam die door die geografische aanduiding wordt beschermd.
Het Europese erfgoed op het gebied van eten en wijn heeft een rijkdom van producten die verband houden met geografische aanduidingen. Deze worden al lang beheerst door EU-regels, die onlangs zijn herzien door Verordening 2024/1143 van 11 april 2024. Geografische aanduidingen voor ambachtelijke en industriële producten zijn tot nu toe een nationaal verhaal geweest, maar zullen volledig worden beheerst door EU-regels nu Verordening 2023/2411 van 18 oktober 2023 op 1 december 2025 van toepassing wordt.
Maar laten we teruggaan naar onze barbecue - van begin tot eind kunnen producten die worden beschermd door geografische aanduidingen het voortouw nemen. Stel dat je jouw gasten wil verwelkomen met een delicaat, fris glas mousserende wijn. De voor de hand liggende, zij het prijzige optie is Champagne. Dit is een beschermde oorsprongsbenaming (BOB) – een product met de sterkste banden met het geografische gebied. De BOB Champagne stelt dat de naam alleen wordt gebruikt voor rosé of witte mousserende wijn die met een bepaalde methodologie en uit bepaalde druivenrassen (Pinot Noir, Pinot Meunier, Chardonnay) is geproduceerd in een gebied dat wordt afgebakend door de Franse departementen Aisne, Aube, Haute-Marne, Marne en Seine-et-Marne. Geen enkele andere mousserende wijn ter wereld mag Champagne heten als deze niet is geproduceerd volgens het productdossier dat is opgelegd door het Franse Champagnecomité. En zelfs als een wijn aan die specificatie voldoet, moet je oppassen: een handelsmerk dat een andere term bevat die het publiek zou kunnen misleiden, kan niet worden geregistreerd. In een recente zaak oordeelde het Hof van Justitie van de Europese Unie dat het merk NERO CHAMPAGNE misleidend was omdat de consument zou kunnen denken dat het rode wijn is, of dat deze uitsluitend van Pinot is gemaakt, wat niet in overeenstemming is met het productdossier.
Als je teruggaat naar de barbecue, wil je misschien een verse tomatensalade aanbieden met een scheutje olijfolie. In de supermarkt zijn veel soorten cherrytomaatjes verkrijgbaar, maar er zijn er maar weinig die typisch uit een specifieke plaats komen. Eén soort kan echter maar uit een bepaalde regio komen: de "Pomodoro di Pachino". Alleen tomaten die worden geteeld in de Siciliaanse stadsdelen Pachino, Portopalo di Capo Passero en sommige delen van Noto en Ispica mogen "Pomodoro di Pachino" worden genoemd. Bovendien omvat het productdossier het gebruik van grondwater uit lokale putten! Deze beschermde geografische aanduiding (BGA) dateert uit 2003 in de EU.
Maar wat zou een tomatensalade zijn zonder een uitstekende olijfolie? Zuid-Europa zit er vol van. Zo moet Kalamata olijfolie afkomstig zijn uit de gemeente Kalamata in Griekenland en is deze gemaakt van de olijfvariëteiten Koroneiki en Mastoidis. Dit product kan uitsluitend worden geproduceerd uit olijven die in de gemeente Kalamata worden geteeld en verwerkt. De bescherming ervan als BOB op EU-niveau gaat terug tot 1997.
Na dat verrukkelijke voorgerecht wil je misschien de grill aansteken, en wat is een betere manier dan de temperatuur te testen door wat Halloumi in plakjes te snijden en te grillen om die melige en taaie textuur te krijgen waar we allemaal zo dol op zijn? Welnu, Halloumi is ook een BOB, en deze komt uit Cyprus, meer specifiek de districten Nicosia, Limassol, Larnaca, Famagusta, Paphos en Kyrenia. Halloumi kan vers zijn (degene die we grillen) of gerijpt. Halloumi moet op zijn minst worden gemaakt van schapen- of geitenmelk (of een mengsel), en het kan ook koemelk bevatten – het moet natuurlijk Cypriotische melk zijn, van lokale rassen. Het productdossier voorziet in specifieke eisen op het gebied van het vet- en zoutgehalte, het voeder dat wordt gegeven aan de dieren die de melk leveren. Alle productiestappen moeten plaatsvinden in het afgebakende geografische gebied. De bescherming van HALLOUMI als BOB was geen makkelijk verhaal. Aanvankelijk werd HALLOUMI eigenlijk beschermd door een collectief merk, maar de handhaving ervan bleek erg moeilijk te zijn. Cyprus diende vervolgens in 2009 een aanvraag in voor een BOB, maar moest wachten tot april 2021 voordat HALLOUMI bescherming kreeg als BOB op EU-niveau.
Als we verder gaan met het hoofdgerecht, zullen velen van jullie misschien hun oog laten vallen op een mooie ribeye die medium-rare wordt gegrild. Welnu, zelfs op het gebied van vlees heeft het EU-systeem voor geografische aanduidingen iets voor jou in petto. “Irish Grass Fed Beef” is een BGA die sinds november 2023 op EU-niveau wordt beschermd. Het product dossier vereist dat het vlees bepaalde kenmerken heeft, zoals een gelijkmatige verdeling van het vet als intramusculaire marmering, een uitgesproken kersenrode kleur en een hoge mate van geelheid van het vet. En de koeien moeten grasgevoerd zijn. Om als "grasgevoerd" te kwalificeren, moet minstens 90% van het voeder van het vee uit gras komen, dat voornamelijk begraasd gras moet zijn. Dit is ook de reden waarom vee een bepaald aantal dagen per jaar in weidegang moet doorbrengen. De specifieke maatregelen die in het geografische gebied moeten worden genomen, omvatten het geboren en grootgebrachte vee, het afmaken, het slachten, het koelen en het in vierendelen. Dit moet allemaal gebeuren op het eiland Ierland (zowel Ierland als Noord-Ierland).
Wat te drinken bij de rijke, vlezige smaak van Irish Grass Fed Beef? Opties zijn er in overvloed. Men zou kunnen kiezen voor een Primitivo di Manduria, een rode wijn uit de regio Puglia, Italië, die in 2009 op EU-niveau als BOB werd geregistreerd. Alleen rode wijnen gemaakt van Primitivo-druiven uit een geselecteerd aantal deelgemeenten in de provincies Taranto en Brindisi kunnen een beroep doen op de BOB Primitivo di Manduria. Veel wijnen dragen dat label in de supermarkt, dus producenten moeten naast de BOB-vermelding en het logo ook vertrouwen op handelsmerken om zich te onderscheiden. Deze merken moeten echter onderscheidend vermogen hebben om beschermd te zijn – als een merk een BOB als element bevat, moet het niettemin andere elementen hebben die onderscheidend vermogen geven aan het merk als geheel. Onlangs werd een handelsmerk bestaande uit de woorden PRIMITIVO DI MANDURIA – SINCE 1974 nietig verklaard omdat de verwijzing naar een jaartal door de consument zou worden opgevat als louter promotionele informatie over de lang bestaande kwaliteit van de wijn.
Om jouw heerlijke barbecue af te sluiten, wil je misschien eindigen met een zoete en knapperige noot. Je zou je in dat geval kunnen wenden tot Turrón de Alicante, sinds 1996 beschermd als BGA in de EU als een nougatsnoepje bestaande uit amandelen, pure honing, suiker, eiwit en wafel, dat moet worden geproduceerd in de gemeente Jijona in de provincie Alicante. Grondstoffen kunnen echter ook afkomstig zijn uit Alicante, Castellón en Valencia.
Van voorgerecht tot dessert, via wijn, geografische aanduidingen zijn overal in de Europese keuken. Meer weten? Neem nu contact met ons op en abonneer op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.
Dit artikel is geschreven door Matteo Mariano, werkzaam op ons kantoor in Amsterdam.